Datum: 21 juni 2024

Er is rondom het onderzoek door de Nederlandse Arbeidsinspectie naar arbeidsongevallen een nieuwe beleidsregel opgesteld. Deze beleidsregel heeft betrekking op de werkwijze met de werkgeversrapportage bij bedrijfsongevallen.

Wat houdt die beleidsregel in? En wat betekent het voor de positie van slachtoffers van bedrijfsongevallen? Daarover gaat deze blog van Aalse Hansma.

Beleidsregel rondom het eigen toedrachtsonderzoek van de werkgever

Op 13 juni 2024 heeft het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een nieuwe beleidsregel gepubliceerd.[1] Deze beleidsregel heeft betrekking op het onderzoek van de Nederlandse Arbeidsinspectie rondom bedrijfsongevallen, of eigenlijk beter gezegd, het deels overlaten daarvan aan de werkgever zelf. Deze beleidsregel kleurt het ministerie in wanneer dat eigen onderzoek van de werkgever aan de orde kan zijn, en waaraan zo’n onderzoek moet voldoen. Voor een goed begrip van de rol van deze beleidsregel schets ik de volgende achtergrond. 

Onderzoek naar meldingsplichtige ongevallen

Werkgevers zijn verplicht om zogeheten "meldingsplichtige" ongevallen terstond te melden bij de Nederlandse Arbeidsinspectie. Het draait dan om bedrijfsongevallen met een dodelijke afloop, ongevallen die leiden tot een ziekenhuisopname en/of tot blijvend letsel.

Voor 1 januari 2023

Tot 1 januari 2023 behoorde de Nederlandse Arbeidsinspectie volledig zelf een onderzoek in te stellen naar de toedracht van deze ongevallen. Van belang was dan ook dat gekeken werd naar de vraag of de regels uit bijvoorbeeld de Arbeidsomstandighedenwet waren nageleefd. Als dat laatste niet het geval was, dan kon de Nederlandse Arbeidsinspectie handhavend optreden.

Regelmatig kwam er dan een gedegen onderzoeksrapport/boeterapport rondom de toedracht van het ongeval op tafel te liggen. En dat rapport was vaak in een civiele letselschadezaak een belangrijk bewijsstuk om de aansprakelijkheid duidelijk te krijgen. Niet elk onderzoek van de Nederlandse Arbeidsinspectie leidde echter tot een dergelijk rapport.

Na 1 januari 2023

Sinds die aangehaalde 1 januari 2023 heeft de Nederlandse Arbeidsinspectie een koerswisseling ingezet. Nog steeds zijn werkgevers verplicht om de meldingsplichtige ongevallen te melden. Daarna kan het qua werkwijze anders gaan. Wel is nog altijd het uitgangspunt dat een arbeidsinspecteur na zo'n meldingsplichtig omgeval ter plaatse komt voor een kort onderzoek. Vervolgens wordt de werkgever dan in de gelegenheid gesteld om een werkgeversrapportage op te stellen: een rapportage van de toedracht van het ongeval plus een verbeterplan rondom de arbeidsveiligheid. Komt de werkgever met een gedegen rapport, dan kan de Nederlandse Arbeidsinspectie dat rapport in haar onderzoek verder hanteren. Is het rapport onvoldoende, dan kan de Nederlandse Arbeidsinspectie alsnog een eigen onderzoek naar de toedracht gaan inzetten. 

De Nederlandse Arbeidsinspectie beschrijft dat het belangrijkste doel van de werkgeversrapportage is om de arbeidsveiligheid te bevorderen. Door de werkgever te dwingen ook te kijken naar een verbeterplan, wordt dat ook verankerd.

Belang beleidsregel rondom de werkgeversrapportages

Hoe dan ook:  met deze werkwijze laat de Nederlandse Arbeidsinspectie het in veel gevallen de meldingsplichtige – en mogelijk aansprakelijke/verantwoordelijke partij – om zelf het ongeval en de eventuele hiaten in de arbeidsveiligheid te onderzoeken. Het is zaak dat de objectiviteit daarbij goed gewaarborgd is. Daarom behoort de Nederlandse Arbeidsinspectie die werkgeversrapportages goed te toetsen. De Nederlandse Arbeidsinspectie had eerder al enkele handreikingen gepubliceerd, aan de hand waarvan de werkgever de werkgeversrapportages moesten opstellen.[2] De nu opgestelde beleidsregel geeft echter meer houvast.

Dat is voor slachtoffers van bedrijfsongevallen ook van belang, zodat goed getoetst kan worden of het onderzoek naar de toedracht van het ongeval goed verlopen is. Zo blijkt in de eerste plaats uit de beleidsregel dat de Nederlandse Arbeidsinspectie van de werkwijze met werkgeversrapportages niet toepast bij de - kortweg - hele ernstige bedrijfsongevallen. Dan zet men een volledig eigen onderzoek in, eventueel ook in samenhang met een strafrechtelijk onderzoek. In de tweede plaats biedt de beleidsregel duidelijkheid waaraan een werkgeversrapportage moet voldoen, en wat de werkwijze in dit geheel is. Dit laatste kan in een aansprakelijkheidsdiscussie ook van belang zijn, waarover hierna meer.

Voor- en nadelen van de werkwijze met werkgeversrapportages

Aan de werkwijze met de werkgeversrapportage zitten voor het slachtoffer voor- en nadelen. 

Aan de ene kant heeft een "old school" boeterapport van de Nederlandse Arbeidsinspectie een belangrijke bewijswaarde bij de beoordeling van de aansprakelijkheid van de werkgever. Ook in de jurisprudentie. Het zal zich denk ik nog verder uit moeten kristalliseren of het (beperkte) onderzoek van de Nederlandse Arbeidsinspectie in combinatie met de werkgeversrapportage op gelijke voet daarmee staat. Wel benadrukt de beleidsregel in elk geval dat de werknemer recht heeft op een afschrift van (ook) de werkgeversrapportage. Wat dat betreft moet het dus voor de werknemer geen verschil maken of de Nederlandse Arbeidsinspectie een volledig eigen onderzoek doet, of een deel door de werkgever wordt gedaan.

Aan de andere kant: de werknemer wordt na een bedrijfsongeval over het algemeen geholpen met een gunstige bewijslast. Hij hoeft slechts te bewijzen dat hij schade heeft geleden in de uitoefening van zijn werkzaamheden. Wil de werkgever aan aansprakelijkheid ontkomen, dan zal hij (uitzonderingen daargelaten) het nakomen van zijn zorgplicht moeten bewijzen. Het is bestendige jurisprudentie dat onduidelijkheden over de toedracht bewijstechnisch voor rekening en risico komen van de werkgever komen, zolang de werknemer maar kan aantonen dat hij schade heeft geleden in de uitoefening van zijn werkzaamheden. De aangehaalde beleidsregel benadrukt dat de werkgever gedegen onderzoek moet doen naar de toedracht. Doet hij dat niet, dan vormt de beleidsregel een extra steun voor de werknemer om onduidelijkheden over de toedracht van het ongeval voor rekening en risico van de werkgever te laten komen.

In het verlengde daarvan: Mocht er een gebrekkig opgesteld werkgeversrapport liggen, dan heeft de werknemer nu met deze beleidsregel een handige eisenlijst voor handen: daarmee kan de werknemer eenvoudig(er) betogen dat werkgever onvoldoende heeft bewezen dat hij zijn zorgplicht is nagekomen.

In de werkwijze met de werkgeverrapportages heeft de nu gepubliceerde  beleidsregel voor de werknemer dus naar mijn idee wel meerwaarde.

Samengevat 

Aan de door de Nederlandse Arbeidsinspectie ingezette werkwijze met de werkgeversrapportages kleven voor- en nadelen. Voor het slachtoffer van een bedrijfsongeval lijkt de nieuwe beleidsregel in elk geval wel enige extra (rechts)zekerheid te bieden. 

Heeft u vragen aan Aalse Hansma naar aanleiding van deze blog? Neem dan gerust contact met ons op. U bereikt ons op telefoonnummers 058 21 31 555 en 050 22 22 615. Een e-mail sturen kan natuurlijk ook: info@keuningadvocaten.nl.

[1] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2024-18881.html.

[2] https://www.nlarbeidsinspectie.nl/onderwerpen/ongevalsonderzoek/documenten/publicaties/2023/01/01/documenten-ongevalsonderzoek.